Sztandary to obiekty pełne symboliki, a sercem tej symboliki jest często misterny haft. Wśród wielu technik hafciarskich, szczególne miejsce zajmuje złote niciowanie, które od wieków nadaje sztandarom wyjątkową rangę, blask i podniosłość. To nie tylko rzemiosło, ale prawdziwa sztuka, która opowiada historie, uwiecznia symbole i przenosi dziedzictwo z pokolenia na pokolenie.

Dlaczego Złoto i Srebro? Symbolika Metali Szlachetnych

Wykorzystanie nici wykonanych z metali szlachetnych – przede wszystkim złota i srebra (lub nici imitujących ich blask) – ma głębokie korzenie historyczne i symboliczną wymowę:

• Boskość i sakralność: W wielu kulturach złoto było kojarzone ze słońcem, boskością i wiecznością. Haft złotą nicią na sztandarach religijnych czy królewskich podkreślał ich sakralny charakter i związek z siłami wyższymi.
• Władza i bogactwo: Złoto i srebro to metale szlachetne, symbole bogactwa, prestiżu i władzy. Haftowane nimi sztandary emanowały potęgą i autorytetem instytucji, którą reprezentowały.
• Trwałość i odporność: Nici metalowe były bardziej odporne na blaknięcie i zniszczenia niż naturalne barwniki, co zapewniało dłuższą trwałość symboli na sztandarze.
• Blask i widoczność: Błyszczące nici odbijały światło, sprawiając, że sztandar był lepiej widoczny, szczególnie podczas ceremonii w świetle świec, słońca czy w blasku pochodni, co potęgowało wrażenie majestatu.

Proces Złotego Niciowania – Sztuka i Precyzja

Złote niciowanie sztandarów to proces niezwykle pracochłonny i wymagający ogromnych umiejętności od hafciarza. Nie jest to zwykłe szycie – to tworzenie trójwymiarowych, reliefowych obrazów na tkaninie.

1. Przygotowanie Projektu: Na podstawie zatwierdzonego projektu, wzór jest precyzyjnie przenoszony na tkaninę płatu sztandaru. Każdy detal musi być dokładnie odwzorowany.
2. Podkłady: Aby uzyskać efekt wypukłości i reliefu, pod nici metalowe stosuje się specjalne podkłady. Mogą to być filc, tektura, a nawet rulony bawełny czy lnu. Podkłady są starannie wycinane i przyszywane do tkaniny, tworząc podstawę dla przyszłego haftu. To one nadają haftowi głębię i przestrzenność.
3. Haft Nicią Metalową: Same nici metalowe, często owinięte wokół jedwabnego lub bawełnianego rdzenia, są delikatne i kruche. Hafciarz nie przewleka ich przez tkaninę, lecz układa na powierzchni, mocując je małymi, niemal niewidocznymi ściegami z nici jedwabnej. To technika znana jako haft nakładany lub aplikacyjny.
   • Ściegi: Stosuje się różnorodne ściegi, takie jak ścieg płaski, cegiełkowy, czy ścieg pętelkowy, które pozwalają na uzyskanie różnych faktur i efektów świetlnych.
   • Faktury: Precyzyjne układanie nici pozwala na uzyskanie różnorodnych faktur – od gładkich, błyszczących powierzchni, po matowe, drobnoziarniste struktury.
   • Kolory: Chociaż dominują złoto i srebro, często wkomponowuje się również jedwabne nici w innych kolorach, aby dodać detali, cieniowania lub podkreślić kontury.
4. Wykończenie Detali: Po ułożeniu głównych elementów złotym haftem, dodawane są detale, często z wykorzystaniem koralików, cekinów czy drobnych kamieni, co dodatkowo wzbogaca estetykę sztandaru.

Haftowane Historie – Co Opowiadają Sztandary?

Każdy haftowany sztandar to opowieść. Złote niciowanie pozwala na uwiecznienie:

• Herbów i Godła Państwowego: Wizerunki orłów, koron, herbów miejskich czy rodowych, które stają się wieczne dzięki trwałemu haftowi.
• Wizerunków Patronów: Postacie świętych, bohaterów narodowych, które są inspiracją dla danej społeczności.
• Dat i Mott: Ważne daty związane z powstaniem instytucji, bitwami czy jubileuszami, a także motto, które wyraża jej misję i wartości.
• Symboliki Zawodowej: Specyficzne symbole, takie jak lwy strażackie, atrybuty górnicze czy instrumenty muzyczne, które jednoznacznie identyfikują grupę.

Hafciarze, którzy tworzą te dzieła, to często mistrzowie swojego fachu, łączący talent artystyczny z głęboką znajomością symboliki i historii. Ich praca sprawia, że sztandar staje się nie tylko płatem materiału, ale żywą, haftowaną historią, która budzi szacunek i inspiruje kolejne pokolenia. W dzisiejszych czasach, mimo rozwoju maszyn hafciarskich, tradycyjne złote niciowanie wciąż jest cenione za swoją unikatowość, precyzję i niezwykły blask, który potrafi zamienić każdy sztandar w prawdziwe dzieło sztuki.

Artykuł zewnętrzny.